Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi, Türkiye’nin en büyük ve en önemli botanik bahçelerinden biridir. İstanbul Ümraniye’de yer alan bu muhteşem bahçe, adını, Türkiye’nin önde gelen çevre aktivistlerinden ve doğa sevdalısı olan Nezahat Gökyiğit‘ten almıştır.
1982 yılında kurulan bahçe, zengin bitki türlerini koruma, araştırma ve eğitim faaliyetleri ile doğaseverler için önemli bir ziyaret noktasıdır.
Nezahat Gökyiğit Kimdir ?
Nezahat Gökyiğit, Türkiye’nin önde gelen çevre aktivistlerinden biri olan ve doğa sevdalısı bir isimdir. 1931 yılında İstanbul’da doğan Gökyiğit, eğitim ve çevre alanında yaptığı çalışmalarla tanınmıştır. Çocukluğundan itibaren doğaya olan ilgisi ve sevgisi onu çevre sorunlarına duyarlı bir birey olmaya yönlendirmiştir.
Nezahat Gökyiğit, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nden mezun olduktan sonra ailesinin şirketinde yönetici olarak çalışmıştır. Ancak, çevre konularına olan ilgisi onu bu alanda daha fazla çalışmaya yönlendirmiştir.
Gökyiğit, 1972 yılında Türkiye’nin ilk doğa koruma derneği olan Doğal Hayatı Koruma Derneği’ni kurarak, çevre koruma ve doğal yaşamın korunması için aktif olarak mücadele etmeye başlamıştır.
Bahçenin Oluşumu ve Amacı
Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi, doğal bitki çeşitliliğini korumak, bitki bilimi ve ekoloji alanlarında araştırma yapmak, eğitim faaliyetleri düzenlemek ve toplumun doğaya olan duyarlılığını artırmak amacıyla kurulmuştur.
Bahçe, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi tarafından yönetilmekte olup, ulusal ve uluslararası düzeyde birçok projeye ev sahipliği yapmaktadır.
Bitki Çeşitleri
Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi, zengin bir bitki çeşitliliğine ev sahipliği yapmaktadır. Bahçede yer alan bitkiler arasında endemik türler, nadir türler ve tehdit altındaki türler de bulunmaktadır. İşte bazı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi’nde bulunan bitki türleri:
- [etiket color=”warning”]Çam Türleri[/etiket]: Bahçede çeşitli çam türleri bulunur, bunlardan bazıları Karaçam (Pinus nigra), Toros Sediri (Cedrus libani), Toros Ladin (Abies cilicica) ve Beyazçam (Pinus peuce) gibi türlerdir.
- [etiket color=”warning”]Yerli Ağaç ve Çalılar[/etiket]: Bahçede yerli ağaç ve çalı türleri geniş bir yelpazede bulunur. Örnek olarak, Meşe türleri (Quercus spp.), Ihlamur (Tilia spp.), Akçaağaç (Acer spp.), Kızılağaç (Liquidambar orientalis), Akasma (Fraxinus angustifolia) ve Defne (Laurus nobilis) gösterilebilir.
- [etiket color=”warning”]Sazlık Bitkiler[/etiket]: Bahçede sazlık alanlar da bulunur ve burada sazlık bitkilerinin çeşitliliği dikkat çeker. Bu bitkiler arasında Sarıot (Phragmites australis), Kamış (Arundo donax) ve Susamır (Typha spp.) yer alır.
- [etiket color=”warning”]Süs Bitkileri:[/etiket] Bahçe, süs bitkilerinin de önemli bir koleksiyonunu barındırır. Bu bitkiler arasında Lale (Tulipa spp.), Orkide (Orchidaceae), Zambak (Lilium spp.), Güller (Rosa spp.) ve süs ağaçları yer alır.
- [etiket color=”warning”]Endemik Bitkiler[/etiket]: Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi, birçok endemik bitki türünün korunmasına da katkı sağlar. Bu türler arasında Türkiye’ye özgü olan Anemon (Anemone spp.), Yılanotu (Eryngium spp.), Yıldız Çiçeği (Stellaria spp.) ve Karanfil (Dianthus spp.) gibi bitkiler bulunur.
- [etiket color=”warning”]Tıbbi Bitkiler[/etiket]: Bahçede ayrıca tıbbi amaçlarla kullanılan bitkilerin bir koleksiyonu da mevcuttur. Buna örnek olarak Papatya (Matricaria chamomilla), Nane (Mentha spp.), Adaçayı (Salvia officinalis) ve Lavanta (Lavandula spp.) gösterilebilir.
Bu sadece birkaç örnek olup, Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi’nde daha pek çok bitki türü bulunmaktadır. Bahçe, bitki çeşitliliğini korumak ve teşvik etmek amacıyla sürekli olarak yeni bitki türleri eklemekte ve doğal yaşamın zenginliğini sergilemektedir.
Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesindeki Adalar
Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi, adaları ve adacıkları ile dikkat çeken bir yapıya sahiptir. Bu adalar, bahçenin içinde yer alarak farklı bitki türlerine ve ekosistemlere ev sahipliği yapmaktadır. İşte bahçede bulunan bazı adalar:
1. Merkez Ada
Başlangıçta “hatıra parkı” amacıyla oluşturulan bahçe, büyük bir bitkilendirme ve ağaçlandırma planıyla inşa edilmiştir. Yol yapım çalışmaları nedeniyle bozulan toprak yapılandırılmış ve yaklaşık 50.000 ağaç ve çalı bu 46 hektarlık park alanına dikilmiştir.
Daha sonra, bahçenin amacı değiştirilerek bir botanik bahçesi oluşturma çalışmalarına başlanmış ve 2002 yılında halkın ziyaretine açılmıştır. 2003 yılında ise adı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi olarak değiştirilmiştir.
Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi, Karayolları Genel Müdürlüğü ile ANG Vakfı arasında yapılan bir protokol ile bu hizmete tahsis edilmiştir. İstanbul’daki yerliler ve ziyaretçiler için sadece bir nefes alma noktası olmanın ötesinde, aynı zamanda bir araştırma, eğitim ve öğretim merkezi olarak da önemli bir rol oynamaktadır.
Bahçe, bitki çeşitliliği, doğal yaşamın korunması, endemik bitkilerin sergilenmesi ve ziyaretçilere eşsiz bir deneyim sunmasıyla dikkat çekmektedir. Ayrıca, botanik bilimine katkıda bulunma, doğal çevrenin farkındalığını artırma ve sürdürülebilirlik ilkelerini teşvik etme amacıyla çeşitli araştırma ve eğitim faaliyetlerine ev sahipliği yapmaktadır.
[etiket color=”success”]Ada’da bulunan bitkiler[/etiket]
- Soğanlı Bitkiler Koleksiyonu
- Kaya Bahçesi
- Kameriye
- Çitli Bahçe
- Kurak ve Çorak Bahçe
- Nilüfer Havuzları
- Kaktüs ve Etli Bitkiler Serası
- Kanal Boyu Çok Yıllık Bitkiler Alanı
- Kaya Çatlağı Bahçesi
- Saklı Bahçe
2. Ertuğrul Adası
2005 yılında açılan Ertuğrul Adası, II. Abdülhamit’in emriyle 1890 yılında Japonya’dan dönüşte fırtınada batan Ertuğrul Firkateyni’ndeki 527 denizcinin anısına dikilen anıta ithafen adlandırılmıştır. Bu ada, tüneller aracılığıyla giriş ve çıkışa sahiptir. Bir tünelde Bitki Anatomisi ve Morfolojisi konusunda açıklayıcı posterler bulunurken, diğer tünelde İstanbul’da Bahçe ve Çiçek temasını işleyen bir sergi yer almaktadır. Bu sergi tüneli doğal alana açılarak İstanbul adasıyla bağlantı kurmaktadır.
Ertuğrul Adası‘nda ziyaret edilebilecek yerler arasında çeşitli noktalar bulunmaktadır. Ertuğrul anıtı, bu anlamlı olayın hatırasını yaşatırken tohum evi ise bitki dünyasının zenginliğini keşfetmek için bir fırsat sunmaktadır. Bahçenin sembolü olan NGBB logosu da göze çarpan bir detaydır.
Faydalı bitkiler koleksiyonu, bitkilerin farklı kullanım amaçlarını sergileyerek ziyaretçilere bilgi verirken, ekmek teknesi tarihi bir dokunuş sağlamaktadır. Ayrıca, anıt zeytin ağacı, ortanca koleksiyonu, bataklık bitkileri koleksiyonu, nilüfer tankları, Sakura ağaçları (Japon Sakura Vakfı tarafından bağışlanmış), arı ve çiçek kardeşliği sergisi, açık alan sınıfı ve Karadeniz bahçesi gibi noktalar da keşfedilmeye değer yerler arasındadır.
Ertuğrul Adası, hem tarihi öneme sahip bir anıtın yer aldığı hem de çeşitli bitki türlerini sergileyen zengin bir alan olarak ziyaretçilere ilham verici bir deneyim sunmaktadır.
[etiket color=”success”]Ada’da bulunan bitkiler[/etiket]
- Sakura ağaçları
- Anıt zeytin ağacı
- Menfez Galeri
- Ortanca Koleksiyonu
- Anıt Zeytin Ağacı
- Ertuğrul Şehitler Anıtı
- Karadeniz Bahçesi
3. Mesire Adası
Mesire Adası, Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi’nde piknik amaçlı düzenlenmiş tek adadır. Ziyaretçilerin yiyeceklerini yanlarında getirerek keyifle tüketebilecekleri masalar bu adada bulunmaktadır. Diğer adalarda piknik yapmaya izin verilmemektedir, bu nedenle Mesire Adası, piknik yapmak isteyenler için özel bir yer olarak öne çıkmaktadır.
Mesire Adası’nda, çocukların oynarken öğrenme deneyimi yaşayabilecekleri Keşif Bahçesi yer almaktadır. Bu bölümde çocuklar doğayı keşfedebilir, bitkilerle etkileşimde bulunabilir ve eğlenceli öğrenme deneyimleri yaşayabilirler.
Mesire Adasına Ataşehir yönündeki otoparktan ulaşılabilen bir tünel bulunmaktadır. Bu tünelde, Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi’nin kuruluşundan günümüze kadar geçirdiği aşamaları anlatan bir fotoğraf sergisi ve bahçenin tanıtım sergisi yer almaktadır.
Ayrıca, Mesire Adası ile Anadolu Adası arasını birleştiren tünellerde Türkiye’nin endemik çiçeklerini sergileyen bir sergi bulunmaktadır. Bu sergi, ülkemizin benzersiz bitki türlerini ziyaretçilerle buluşturarak doğal çeşitliliğimize dikkat çekmektedir.
3. 1. Keşif Bahçesi
Her yaş grubundan ziyaretçinin bitkilerin dünyasını keşfedeceği, özellikle 3-9 yaş arası çocuklara yönelik tasarlanmış olan Keşif Bahçesi Oyun Alanı, Mesire Adası’nda sizleri bekliyor. Söğüt tünelinden başladığınız keşif yolculuğunuzda, bilmece duvarı, ben kimim ve bitki küpleri gibi eğlenceli oyunlarla bitkilerin dünyasını keşfetmeye devam edebilirsiniz.
Ayrıca, ipek böceği serüvenine katılarak doğanın büyülü yolculuğuna adım atabilirsiniz. Ziyaretinizi sonlandırırken, yanardöner çiçeğimizle hatıra fotoğrafı çektirebilirsiniz, unutulmaz bir anıya sahip olabilirsiniz.
Ayrıca, 160 metrekarelik bir alanda kurulu olan labirent, bambu bitkisi kullanılarak özenle tasarlanmıştır. İçinde bulunan gözetleme kulesi ile birlikte bu alan, çocukların renkli dünyasında keşfedilmeyi bekliyor. Labirentin içerisinde kaybolabilir, eğlenceli bir yolculuğa çıkabilir ve çevrenizdeki bitkilerin gizemli dünyasını keşfedebilirsiniz.
4. İstanbul Adası
Avrupa Birliği her yıl düzenli olarak belirlediği şehirlere Avrupa Kültür Başkenti unvanını vermektedir. 2010 yılında bu prestijli unvanlardan biri İstanbul’a verilmiştir. Aynı yıl tamamlanan ve ziyarete açılan İstanbul Adası, 18. yüzyıl İstanbul bahçelerinin özgün tasarımlarına sadık kalınarak düzenlenmiştir, bu sayede tüm yapısal ve bitkisel güzelliklerini yansıtmaktadır.
Adada gezilebilecek birçok nokta bulunmaktadır. Konak bahçesi, sakin bir atmosferde dinlenmek ve doğanın tadını çıkarmak için ideal bir mekandır. Mahalle çeşmesi, tarihi İstanbul çeşmelerinin bir yansımasıdır ve ziyaretçilere nostaljik bir his verir. İstanbul Boğazı‘nın minyatürü, adanın büyüleyici manzarasını sunar ve ziyaretçileri görsel bir şölenle karşılar.
Temsili Yeditepe, İstanbul’un sembolik bir temsilidir ve şehrin zengin kültürel mirasını yansıtır. Amfitiyatro, çeşitli etkinliklerin gerçekleştirildiği bir mekan olarak hizmet verir.
İstanbul Bitkileri Koleksiyonu, adada bulunan çeşitli bitki türlerini sergileyerek ziyaretçilere doğal bir öğrenme deneyimi sunar. İstanbul’da mutlu olan ağaçlar sergisi ise şehrin yeşil dokusunu vurgular ve ağaçların önemini vurgulayan bir sergidir.
İstanbul Adası, ziyaretçilere tarihi ve doğal güzelliklerin yanı sıra keyifli bir atmosfer sunan bir mekan olarak dikkat çeker. Bu özel adada gezerken İstanbul’un zengin kültürel mirasını keşfedebilir ve doğanın dinginliğiyle baş başa vakit geçirebilirsiniz.
[etiket color=”success”]Ada’da bulunan bitkiler[/etiket]
- 18. yy Eski Konak Bahçesi
- Boğaziçi Kanalı
- Mahalle Çeşmesi
- Osmanlı Otağı
- İstanbul Bitkileri Koleksiyonu
- İstanbul Mutlu Ağaçlar serisi
- Bahçe ve Çiçek sergisi
- amfitiyatro
5. Arboretum Adası
NGBB‘de yer alan Arboretum Adası, 9 Nisan 2011 tarihinde ziyarete açılmıştır ve temel amacı Türkiye’nin doğal odunlu bitkilerini bir araya getirmektir. Bu kapsamda, ülkemizin 723 farklı doğal ağaç ve çalı türü, 2009 yılından itibaren bilimsel araştırma gezileriyle NGBB Arboretum Adası’na taşınmıştır.
Arboretum Adası, diğer arboretumlar gibi belirli bir plan ve tasarıma göre kökeni belli ve doğru belgelenmiş doğal veya egzotik ağaç ve çalıları sergilemektedir. Alan, Türkiye’nin bitki coğrafyası ve sosyolojisi dikkate alınarak Avrupa-Sibirya, İran-Turan ve Akdeniz olmak üzere üç bölüme ayrılmış ve dikimler buna göre planlanmıştır.
Arboretum Adası’nda, 9-14 yaş arası çocuklara yönelik rehbersiz eğitim etkinliği olan “Teşhis Yolu Oyunu” bulunmaktadır. Bu oyun, çocukların verilen yaprağın hangi bitkiye ait olduğunu bulmalarını hedefler. Çocuklar, alana yerleştirilmiş ipuçlarını değerlendirerek doğru sonuca ulaşmak için çaba gösterirler. Bu etkinlik sayesinde çocuklar bitkileri tanıma ve teşhis etme becerilerini geliştirirken eğlenceli bir öğrenme deneyimi yaşarlar.
6. Meşe Adası
Ülkemizin farklı iklim, toprak ve yükseklik koşullarında yetişen meşe ağaçları, toprağımızın bekçiliğini yaparak erozyona karşı önemli bir rol üstlenir. Bu ağaçlar, ülkemiz için olduğu gibi kendi bahçemiz için de özel bir değere sahiptir.
Meşe ağacının dalları altında yüzlerce farklı bitki sevgiyle büyürken, bu ağaç Anadolu insanının benzer bir şekilde dünyanın her yerinden gelen göçmenleri kabul eden ve kucaklayan bir tutum sergiler. Meşenin önemi ve değeri bilincinde, NGBB’de Meşe Adası olarak adlandırılan bir alan düzenlenmiş ve 2014 yılında ziyarete açılmıştır.
Meşe Adası, meşe ağacının sembolik olarak vefamızın bir ifadesi olarak karşımıza çıkar. Bu adada, meşe ağacının benzersiz özelliklerini ve yaşam döngüsünü keşfedebiliriz. Ayrıca, bu alanda yer alan bitki koleksiyonları ve düzenlemeler sayesinde meşe ağacının çevremize sağladığı ekosistem hizmetlerini daha iyi anlayabiliriz. Meşe Adası, doğanın korunması ve doğal çeşitliliğin sürdürülmesi için önemli bir rol oynamaktadır ve NGBB ziyaretçilerine eşsiz bir deneyim sunmaktadır.
7. Anadolu Adası
Anadolu Adası, Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi’nin en büyük adası olarak öne çıkar. Doğu-batı yönünde uzanan ada, Mesire Adası’nın doğu ve kuzey bölgelerinin ötesine uzanır. Doğu bölümünün yüksek olması, adanın coğrafi konumunu anımsattığı için “Anadolu Adası” adını almıştır.
Adanın kuzeye bakan kısmı, dik yamaçlar ve yoğun ormanlarla kaplıdır. Bu bölge, Karadeniz bölgesinin özelliklerini yansıtırken, gölgeli ve nemli bir ortam sunar. Güneye bakan kısım ise Toros Dağları gibi dik bir yapıya sahiptir ve seyrek ormanlarla kaplıdır. Bol güneş alan bu alan, Akdeniz bölgesinin atmosferini yansıtır. Adanın orta kısmı ise, Anadolu’nun bozkır alanlarına benzer şekilde açık ve geniş düzlüklerden oluşur.
Anadolu Adası, 7 Kasım 2015 tarihinde ziyaretçilere açılmıştır. Adada, Karadeniz bölümü, Akdeniz bölümü, kaya bahçesi, ardışık bitkilendirme alanı ve meydan birimleri gibi farklı bölgeler tasarlanmış ve uygulanmıştır.
Peyzaj tasarımı sürecinde, alanın doğal bitki örtüsünden ilham alınmış ve her bölgenin botanik özellikleri göz önünde bulundurulmuştur. Bu sayede, ziyaretçiler farklı bölgelerin benzersiz botanik özelliklerini keşfedebilir ve Anadolu’nun çeşitliliğini deneyimleyebilir.
[etiket color=”success”]Ada’da bulunan bitkiler[/etiket]
- Kaya Bahçesi
- Meydan
- Ardışık Düzü
- Hasan Dağı
- Sulak Vadi
8. Trakya Adası
Trakya Adası olarak bilinen ada, 2017 yılında ziyarete açılmıştır ve Anadolu Adası’nın kuzeybatısında konumlanmaktadır. Adını, bölgenin Trakya olarak anılmasından almaktadır. Ada, Trakya’nın ünlü longoz (subasar) ormanlarından ilham alınarak özel bir peyzaj düzenlemesiyle tasarlanmıştır.
İki aşamalı bir tasarım süreciyle oluşturulan ada, ilk kademesinde İğneada longozu, ikinci kademesinde ise sığla longozunu temsil etmektedir.
Adanın diğer önemli bir bölümü, Kumul Habitatı Koruma Alanı’dır. Bu alan, İstanbul 3. Havalimanı inşaatı nedeniyle sürdürülebilirliği tehdit altında olan Ağaçlı ve çevresindeki kumulların ve bu alanda yetişen bitki türlerinin, ortak bir proje kapsamında NGBB’ye taşınmasıyla oluşturulmuştur.
Alanda gri ve sarı renkte iki farklı kum bulunmaktadır ve yapılan arazi çalışmalarıyla bu kumların üzerinde yetişen doğal bitki türleri de adaya taşınmıştır. Bu sayede, ziyaretçiler doğal kumulların ve endemik bitkilerin önemini ve korunması gerekliliğini deneyimleyebilir.
